Theo kinh Thiền, ‘Tác Ý’ nghĩa là sự hướng tâm, là ý định khởi lên trong khoảnh khắc tiếp xúc với một đối tượng nào đó. ‘Như Lý’ nghĩa là đúng với bản chất sự thật, đúng theo chánh kiến. Vậy ‘Như Lý Tác Ý’ chính là sự hướng tâm phù hợp với chân lý, không bị chi phối bởi vọng tưởng hay thói quen vô minh.
‘Như Lý Tác Ý’ được xem là ngõ cửa đi vào Thiền, là một phương pháp chủ động hướng tâm để đạt được chánh niệm, trí tuệ và giải thoát nhân sinh khỏi khổ đau.
Trong đời sống, mỗi ngày chúng ta tiếp xúc với hàng trăm tình huống và vô thức tác ý: ‘cái này tôi thích’, ‘cái kia tôi ghét’, ‘người này dễ thương’, ‘người kia khó chịu’… Những tác ý không như lý này chính là nguồn gốc của khổ đau, phiền não.
Thế nhưng khi dừng lại để Tác Ý, chúng ta có thể chuyển hoá. Chủ động hướng tâm đến những đối tượng, ý niệm mang tính tích cực, thiện lành và phù hợp với sự thật về bản chất của vô thường, vô ngã, không vọng tưởng, không bị chi phối bởi tham – sân – si.
Phương pháp tĩnh tâm này cũng giúp ta suy xét, quán chiếu các pháp một cách thấu đáo, dựa trên trí tuệ và sự hiểu biết đúng đắn về quy luật nhân quả, duyên sinh, luân hồi trong kiếp nhân sinh.
Tác ý cũng giúp ta duy trì sự chú tâm liên tục và tỉnh giác đối với các đối tượng của thiền, nhận biết rõ ràng bản chất thật của chúng mà không bị chi phối bởi vọng tưởng hay cảm xúc tiêu cực.
Thực hành Như lý tác ý đòi hỏi sự kiên trì và một tâm thái cởi mở. Hành giả cần rèn luyện khả năng quan sát khách quan, không phán xét, đồng thời nuôi dưỡng một tinh thần ham học hỏi và sẵn sàng đối diện với những sự thật có thể không thoải mái. Khi Như lý tác ý được thực hành một cách thuần thục, nó sẽ trở thành một công cụ mạnh mẽ, giúp hành giả từng bước khai mở tuệ giác, giải phóng khỏi những ràng buộc của khổ đau và đạt đến sự an lạc đích thực.
Như Lý Tác Ý vì vậy được xem là nền tảng của trí tuệ – khi tâm được đặt đúng chỗ. Người thực hành Như Lý Tác Ý sẽ thấy rõ bản chất của mọi pháp tuệ giác có cơ hội phát sinh. Có thể nói, đây là ‘mắt của thiền tập’ giúp hành giả đi đúng đường, không lạc vào mê lộ của ảo tưởng.
Bạn hãy cùng tham gia các khoá thỉnh giảng tại Học viện Insight để hướng tâm đúng theo sự thật, đúng pháp, đúng đạo lý.
